Een bijzondere dubbel-cd in dit Sweelinck-jaar: Pieter van Dijk en Krzysztof Urbaniak die werken van Sweelinck uitvoeren in Alkmaar en Olkosz (Polen). Alleen al om de gespeelde instrumenten is deze cd zeer de moeite waard.
advertentie
Want al ‘ken’ je als liefhebber natuurlijk het Van Covelens-orgel in de Laurens in Alkmaar, dat betekent nog niet dat je het dus vaak gehoord hebt. Om over het Hummel/Nitrowski-orgel in de basiliek van Olkusz maar te zwijgen.
Alkmaar
De eerste cd is, op de laatste track na, opgenomen op het kleine orgel in Alkmaar. Indrukwekkend hoe dit instrument met slechts dertien stemmen de ruimte vult met een volle, heldere, doordringende en toch nergens prikkerige klank. Muziek van Sweelinck past dit instrument natuurlijk als een handschoen.
Voor mij komen de hoogtepunten van deze productie uit Alkmaar: Urbaniak met de Fantasia à 3 ex g en Van Dijk met de Fantasia à 4 ex d. Beide spelers kiezen ervoor niet te registreren in zo’n toch best lang stuk. Urbaniak gebruikt slechts de Openfluit 4’ en Van Dijks registratie bestaat slechts uit Prestanten 8′ en 4′ (die uitloopt tot maar liefst drie sterk) op het manuaal en de Trompet 8’ op het pedaal. Maar zelfs als het stuk dat hij uitvoert bijna dertien minuten duurt, verveelt de klank geen moment.
Olkusz
Het orgel in Olkusz is een eeuw jonger dan dat in Alkmaar, maar dus nog steeds gebouwd in 1611. In aanleg dan, want het orgel waaraan Hans Hummel in 1611 was begonnen, is uiteindelijk pas in 1622 voltooid door Georg Nitrowski jr. Hoewel een stuk groter (eenendertig stemmen over twee klavieren en pedaal), klinkt het toch beduidend ranker van toon.
Hier vond ik het wel jammer dat er in de grotere werken niet geregistreerd wordt, want daardoor komt het instrument toch wat minder uit de verf. Slechts in het slotakkoord van de Poolsche dans klinkt ineens de Pomorth 16’ en blijkt het hier wel degelijk om een imponerend instrument te gaan.
Twee druppels water
Het gekozen programma vormt een prachtige dwarsdoorsnede van het orgeloeuvre van Sweelinck, met een mooi mix van werken die je vaker en minder vaak hoort. Eigenlijk vind ik maar één ding jammer, en dat is dat de manier waarop beide organisten Sweelinck benaderen als twee druppels water op elkaar lijkt.Bij goed luisteren is er wel enig verschil te horen. Zo articuleert Urbaniak in toonladderfiguren wat meer twee bij twee, terwijl Van Dijk meer een vorm van leggiero hanteert. Maar beiden kiezen voor een bezonken, ademende vertolkingen. Ik had het, geloof ik, leuker gevonden als een van beiden wat gretiger gespeeld had.
Op zichzelf houd ik van bezonken en ademend spel. Zeker de grote polyfone fantasieën van Sweelinck komen hebben daar baat bij. Hoewel, in de Fantasia à 4 ex a, door Urbaniak uitgevoerd in Olkusz, gaat de muziek wat stilstaan bij de overgang naar een driedelige maatsoort. Dat kan toch echt anders. Neem bijvoorbeeld Daniele Boccaccio, over wiens complete Sweelinck ik nog enthousiaster ben dan mijn collega-recensent Martin Moree al was. Hij speelt hetzelfde werk wat vlotter, zonder dat het gehaast klinkt, en wisselt met de klavieren ook van registratie, zonder dat het onrustig klinkt. Zeker in de variatiewerken neigen de interpretaties van Van Dijk en Urbaniak wat naar bezadigdheid, waardoor de frivole Sweelinck wat naar de achtergrond verdwijnt.
Gerijpt
Maar dat laat onverlet dat op deze dubbelaar een prachtig en gerijpt Sweelinck-recital wordt weggegeven op twee unieke oude tot zeer oude orgels. Van harte aanbevolen!
Sweelinck 400 years between West and East
CD 1: Toccata ex C; Fantasia à 3 ex g; Von der Fortuna werd ich getrieben; Fantasia à 4 – Echo ex d; Ich fuhr mich über Rheine; Fantasia à 4 ex d; Psalm 140; Ricercar del nono tono ex a; Erbarm dich mein o Herre Gott; Die flichtig Nimphae. CD 2: Praeludium pedaliter ex F; Mein junges Leben hat ein Endt: Fantasia à 4 ex a; Christe qui lux es et dies; Toccata Noni toni ex a; Soll es sein; Fantasia Ut re mi fa sol la à 4 ex F; Fantasia auf die Manier eines Echo ec C; Psalm 116; Da pacem Domine in diebus nostris
Pieter van Dijk & Krzysztof Urbaniak; Van Covelens-orgel, Laurenskerk, Alkmaar; Hummel/Nitrowski-orgel, Bazylika Mniejsza pw. ?w. Andrzeja Aposto?a, Olkusz (PL)
DMP-records – DVH 140363, TT 80’45 + 80’04, opname 09/2020 (Alkmaar en 10/2020 (Olkusz), booklet 24 pagina’s (EN), prijs € 20,00 | DMP-records
