advertentie
The Grand Organ of St. Paul’s Cathedral, London – Simon Johnson
De nieuwe Priory-dvd van het orgel in de St. Paul’s Cathedral in London is te beschouwen als een markeringspunt. Het is de eerste geluidsdrager van het orgel na de opknapbeurt van het orgel in de jaren 2007-2008. Voor Simon Johnson is het de eerste keer dat hij op dvd te zien en te horen is als ‘Organist and Assistant Director of Music’ van de St. Paul’s Cathedral, ook het orgel is niet eerder op dvd verschenen.
Deze dvd is onderdeel van het Priory-project met dvd’s van grote Engelse orgels in Liverpool, York, Cambridge en Lincoln. De kern ervan wordt gevormd door een ‘recital’, terwijl in een aantal ‘bonus features’ er een en ander wordt verteld over de geschiedenis van het orgel, geïllustreerd met klankvoorbeelden, en er een uitgebreide programmatoelichting plaatsvindt. Het concert zelf is, net als bij de andere producties, ook op een aparte ‘gratis’ bijgeleverde cd uitgebracht.
De samenstelling van het concertprogramma is er in de eerste plaats op gericht om het orgel voor een brede doelgroep te presenteren. Dit brengt met zich mee dat er, net als bij de andere producties in deze serie, weinig tot geen samenhang in te ontdekken valt. Wel is er gezocht naar een relatie tussen de componisten en de composities enerzijds en de kathedraal anderzijds. Als openingsmuziek horen we Willcocks’ [Fanfare on ‘Gopsal’ (een koraalvoorspel over een melodie van Handel, die in diverse Engelse hymneboeken te vinden is). Het ‘echte’ programma begint met de overbekende Trumpet Voluntary van Jeremiah Clarke, die van 1699 tot 1707 organist van St. Paul’s was. We horen het niet in de oorspronkelijke versie, maar als showstuk om de vele tuba’s en trompetten die het orgel rijk is in korte tijd voor het voetlicht te brengen, te beginnen met de Trumpet van het North Choir Organ, en te eindigen met de Royal Trumpets boven de hoofdingang, die – in dolby surround afgespeeld – achter de rug van de luisteraar klinken. Ook Mendelssohn heeft connecties gehad met de St. Paul’s. Hij was bevriend met Thomas Attwood (organist van 1796 tot 1838) en heeft in de St. Paul’s het orgel bespeeld. Van de drie Preludiums en Fuga’s (opus 37), die Mendelssohn aan Attwood opdroeg, speelt Simon Johnson op een tamelijk mechanische wijze de eerste in c-klein. Het orgel bezit een keur aan zachte grond- en solostemmen die op een prachtige wijze tot klinken komen in het Andante Sostenuto uit Widors Symphonie Gothique en Harmonies du soir van Karg-Elert. Het spreekt voor zich dat het Engels romantische repertoire (Cocker, Parry, Brewer) op een orgel als dit een gouden randje krijgt. Maar ook continentale ‘tutti-stukken’ doen het in de St. Paul’s goed. Met veel technische en muzikale beheersing brengt Simon Johnson Bonnets Variations de Concert en Ebens Moto Ostinato tot klinken. Bij de virtuoze cadens met pedaalsolo aan het slot van de variaties van Bonnet weet hij de duidelijkheid vast te houden. Net als bij de andere dvd-producties bevat het programma ook enkele orkesttranscripties. Over de wenselijkheid daarvan wordt verschillend gedacht. Alles overwegende ben ik met de keuzes die hier gemaakt zijn niet zo gelukkig. Barbers Adagio voor strijkorkest moet het hebben van een expressieve strijkersklank waarin de dynamiek direct kan worden geuit. Een pijporgel bezit deze eigenschap nu eenmaal niet. Daarom wordt dit stuk hier helaas bijna onherkenbaar afgeplat tot een eentonig gemurmel, hoe mooi de strijkers van Willis ook klinken. Een meditatief werk van bijvoorbeeld Herbert Howells had het orgel hier betere diensten bewezen. Hetzelfde moet helaas ook gezegd worden van de Berceuse et Finale uit de Vuurvogel-suite van Stravinsky. Het is bekend dat Stravinsky niet zoveel van het orgel moest hebben omdat hij de klank ervan veel te statisch vond. Alleen al om die reden zou men toch zeer terughoudend moeten zijn om zijn werken op orgel te spelen. De kleurrijkheid van het werk van Stravinsky is nu eenmaal niet te vertalen naar het orgel, ook al dwingen het spel van Johnson en de vele mogelijkheden van het orgel hier alle respect af.
Bij het beluisteren op ‘gewone’ apparatuur lijkt het orgel vrij direct te zijn opgenomen. In dolby surround beluisterd, komen de bedoelingen van de producent echter goed tot zijn recht. Het afspelen van de dvd op deze apparatuur heeft hier dus zeker een meerwaarde.
Een kerk als de St. Paul’s Cathedral biedt voor een filmmaker talloze mogelijkheden. De kijker/luisteraar krijgt dan ook bij het orgelspel heel veel fraaie beelden van het ex- en interieur van de kathedraal te zien. Veelal vormen deze een goede onderstreping van het orgelspel. Een enkele keer echter vind ik de beelden wat minder passend. Zo is het tweede deel uit de Symphonie Gothique opgenomen als hommage aan de middeleeuwse St. Paul’s Cathedral die in 1606 door de Grote Brand werd verwoest. In plaats van illustraties van de oude kathedraal krijgen we echter close-ups van het orgelinterieur te zien. En aan het begin van Karg Elerts Harmonies du soir werkt de drukke straatverlichting langs de Thames te onrustig op de verstilde muziek.
Bij dvd-producties als deze zijn de ‘bonus features’ de krenten in de pap. Op onderhoudende wijze vertelt Simon Johnson vanachter de mobiele speeltafel over de geschiedenis en de opbouw van het orgel en illustreert hij zijn betoog met klankdemonstraties. Als kijker/luisteraar kom je onder de indruk hoe fraai het overbleven 17e-eeuwse pijpwerk klinkt en wat een klankschoonheid er uitgaat van het werk van Henri Willis I. Tegelijkertijd wordt het bijbehorende pijpwerk door middel van een bijzondere belichting in beeld gebracht. De opnamen in de interieurdelen van het orgel (zowel de delen in het koor als in de koepel) lijken mij goed geslaagd. Als kijker krijg je een goede indruk van de enorme afmetingen en de bijzondere opstelling van het instrument, ook in relatie tot de enorme omvang van de kathedraal en de bijzondere akoestische omstandigheden. Na deze rondleiding door het orgel volgt een uitgebreide toelichting op het programma. Dat gebeurt ditmaal door fragmenten van de concertfilm nogmaals af te draaien, waarbij Johnson ze van commentaar voorziet. In een apart item wordt aandacht geschonken aan Cockers Tuba Tune. Het beeldscherm wordt in vieren gedeeld; op drie delen zien we Johnson vanuit drie verschillende hoeken spelen, waarbij we alle handelingen kunnen zien en linksboven geeft hij met behulp van de partituur gedetailleerd uitleg over de registraties en de bediening van de zweltreden en de pistons. Als toegift speelt Johnson nog een (uit een improvisatie ontstane) compositie At illi subclamabant dicentes (En zij riepen des te meer), welke ook op You Tube is te zien.
Omdat er op de dvd heel veel gesproken informatie is te horen, is de tekst in het Engelstalige dvd-boekje relatief sober gehouden. Er wordt kort iets geschreven over de motivatie van de programmering en over de illustrerende beelden. Na een programmatoelichting volgt dan nog een cv van Simon Johnson (met zwart-wit foto), een zeer beknopte geschiedenis van het orgel en ten slotte de dispositie. De foto op de omslag van de dvd-box en het boekje laat de zuidelijke orgelkas zien, gefotografeerd vanuit een schuine positie. Deze wijze van fotograferen komen we ook al tegen op andere dvd-producties van Priory. Ik vraag mij af of dit niet wat fantasievoller had gekund.
Al met al biedt deze dvd een uitstekende kennismaking met organist Simon Johnson, is het een goede documentaire over het prachtige instrument in de St. Paul’s en laat het dit in veel opzichten fraai gerestaureerd orgel zien en horen. [HENDRIK JAN DE BIE]
Muzikale interpretatie: * * * *
Kwaliteit van de opname: * * * / * * * * * (in dolby surround beluisterd)
Programma: D. Willcocks, Fanfare on ‘Gopsal’, J. Clarke (arr. D. Ratcliffe), Trumpet Voluntary, M. Greene (arr. J.E. West), Voluntary in c minor, C.M. Widor, Andante Sostenuto (Symphonie Gothique), F. Mendelssohn, Prelude and Fugue in c minor, S. Karg-Elert, Harmonies du soir, J. Bonnet, Variations de concert, G.F. Handel (arr. J. Allanson Benson), Dead March (from ‘Saul’), N. Cocker, Tuba tune, C.H.H. Parry, Elegy, H. Brewer, Marche Heroique, S. Barber (arr. W. Strickland), Adagio, P. Eben, Moto ostinato (from ‘Sunday Music’), I. Stravinsky (arr. M. Besly), Berceuse et Finale (from the ‘Firebird’ Suite)
Bonustrack: S. Johnson, At illi subclamabant dicentes
Label: Priory
Nummer: PRDVD 5
Speelduur: 76’24
Prijs: € 29,95
[button link=”http://www.orgelshop.nl/orgelnieuws” target=”_new” style=”large” title=”BESTELSERVICE”][/button]
© 2010 www.orgelnieuws.nl
