David Briggs (1962) is een wonder. Ik heb hem nog maar een keer live horen spelen. Helaas niet vaker. Onvergetelijk. Het was in de late jaren negentig in Gloucester Cathedral, tijdens een van de reizen van The Beauty of the British Organ. Briggs was daar van 1994 tot 2002 Director of Music. Ik herinner me niet alles wat hij speelde, maar de manier waarop hij speelde vergeet ik nooit. Maximale concentratie, volledig opgaan in de muziek, technisch perfect, absolute beheersing van het instrument.
advertentie
Aan het einde van zijn bespeling kwam daar nog een groot creatief improvisatietalent bij. Hij vertelde dat hij zou gaan improviseren over ‘God, save the Queen’ en ‘Wilhelmus van Nassouwe’. Hij nodigde ons uit om tijdens de improvisatie allemaal boven op het doksaal te komen om hem te zien spelen. We mochten doen wat we wilden, als we maar niet praatten. Dat was niet aan dovemansoren gezegd. De reisgenoten krioelden om Briggs heen. Sommigen klommen op de brede rand van het doksaal om een betere fotopositie te hebben. Iemand ging naast hem op de orgelbank zitten. De organist hield woord, hij speelde supergeconcentreerd door.
Hersens
Aanvankelijk had ik mijn bedenkingen bij de keuze om over de volksliederen te improviseren. Maar vooral de apotheose van zijn fantasie was onvergetelijk. Hij creëerde een soort wervelstormachtige toccata. Daarin speelde hij de volksliederen tegelijkertijd, op zo’n manier dat beide melodieën precies even lang duurden. Ze begonnen en eindigden tegelijk, en ritmisch klopten ze precies. Dat was dus ver voorbij alle gevoel voor maatsoort. Ik was diep onder de indruk. Wat voor hersens heb je als je dat kunt?
Die herinnering kwam boven bij het beluisteren van Briggs’ nieuwe cd met de allitererende titel Transcriptions from Truro. Voordat Briggs naar Gloucester ging, was hij vanaf 1989 Director of Music van Truro Cathedral en dus ook de bespeler van misschien wel het allermooiste orgel van de wereld. Dat instrument van Father Willis uit 1887 heeft slechts 46 stemmen, wel vier klavieren, en het is in elk opzicht compleet en af. Willis plaatste het orgel toen de kathedraal nog maar half af was. Hij intoneerde het alvast met vooruitziend oor voor de voltooide kathedraal en dat bleek nog helemaal perfect ook.
Symfonisch
De laatste keer dat ik het instrument hoorde, weer tijdens een orgelreis, was ik opnieuw zo onder de indruk van de klank, dat ik me ontroerd tegen een pilaar heb laten zakken. We hadden van de organist zachtjes mogen rondlopen, dat lukte dus amper. Maar niet alleen de dispositie bepaalt het orgel. De verfijnde intonatie en de goede galm van de kathedraal in deze uithoek van Cornwall, samen met het vakmanschap van Willis, maken het orgel terecht zo beroemd.
Briggs speelt op deze cd transcripties van orkestwerken van Ralph Vaughan Williams (1872-1956), met als hoofdmoot de Symphony No. 5 in D. ‘Mon orgue c’est mon orchestre’, zei César Franck over zijn orgel in de Sainte-Clothilde in Parijs. En ook de muziek van Widor en kompanen heet ‘orkestraal’ of symfonisch. Natuurlijk is dat waar. Toch verbleekt dat etiket bij het beluisteren van deze cd. Wat je hier hoort, is gewoon echt een orkest en echte orkestmuziek.
Overuren
Deze muziek is veel complexer dan de kerkmuziek van Vaughan Williams. Zeker, hij was een meester in het maken van kerkliedmelodieeën, zoals van het alweer stukgezongen slotlied ‘Ga met God en hij zal met je zijn’ en het slechts iets minder populaire ‘O little town of Bethlehem’ en het integere ‘Come down, o love Divine’. Allemaal overzichtelijk gecomponeerde melodieën. Maar de muziek op deze cd is breed, mysterieus, golvend en stromend, verstild, mediterend, met soms een uitbarsting. De zweltrede, de Echo Gamba en de Vox Angelica draaien overuren. Briggs kent dit orgel door en door, dat hoor je aan alles.
Maar vlak die hymns niet uit. Vaughan Williams hield er hartstochtelijk van. De cd opent in donkere klankkleuren – bijzonder fraai opgenomen tot in de diepste diepte van de Double Open Diapason 32’ – met een zestien minuten durende variatiereeks de melodie met de naam Kingsfold: ‘I heard the voice of Jesus say’. Vaughan Williams hoorde die melodie zingen in het dorpje Kingsfold, noteerde die en gaf haar in 1906 een plek in een gezangenboek waarvan hij redacteur was.
Gedicht
Het tweede werk op de cd is The Lark Ascending, een compositie gebaseerd op een gelijknamig gedicht van George Meredith. De rol van de leeuwerik wordt in deze muziek vertolkt door soloviolist Rupert Marshall-Luck, al zitten er ook vogelflarden in de orgelpartij. Daarna volgt het hoofdbestanddeel van de cd: Vaughan Williams’ vierdelige Vijfde Symfonie in D groot, geschreven tijdens de Tweede Wereldoorlog en voltooid in 1943.
David Briggs (1962) woont en werkt sinds 2003 in Noord-Amerika. Eerst in New York, daarna naar Ipswich (in de staat Massachusetts) en vervolgens in de Canadese stad Toronto. In 2017 keerde hij terug naar New York en is daar Artist in Residence in de kathedraal van St. John the Divine. Hij reist de hele wereld rond om concerten te geven en cd’s op te nemen, zoals deze cd in Truro. Echt hoor, bij de eerste seconden van deze schijf wist ik dat ik hem vele malen zou beluisteren.
Improvisatorisch
De muziek van Vaughan Williams klinkt improvisatorisch en ik denk dat David Briggs er daarom zo van houdt. Bij herhaald beluisteren hoor je steeds meer van de structuur.
Het Willis-orgel in Truro en David Briggs vormen een perfecte twee-eenheid. Ik heb eigenlijk helemaal geen woorden om te beschrijven hoe mooi deze cd is. Wie zich dat niet kan voorstellen: De cd staat op Spotify, dan kun je het zelf horen. Waarschuw wel je huisgenoten of collega’s dat je een ruim vijf kwartier van de wereld bent.
Ralph Vaughan Williams: Transcriptions from Truro
Vaughan Williams (arr. David Briggs): Five Variants of Dives and Lazarus; The Lark Ascending; Symphony No. 5 In D (Preludio, Scherzo, Romanza, Passacaglia).
David Briggs, Fathers Willis-orgel (1887, 46/IVP), Truro Cathedral ;, Rupert Marshall-Luck, viool.
Albion Records – ALBCD049, TT 76’23, opname 08/2021; booklet 18 p. (EN); prijs € 14,98 | rvwsociety.com
