Het is inmiddels al meer dan twintig jaar geleden dat ik aan een professor in de exegese van het Oude Testament vroeg welk commentaar op dat eerste deel van de Bijbel hij zou kunnen adviseren. Hij antwoordde aldus: ‘Bert, je ziet soms van die foto’s van dominees, gezeten voor een enorme en bomvolle boekenkast. Dat lijkt indrukwekkend, maar ik vraag me altijd af wat ze er werkelijk van gelezen – laat staan bestudeerd – hebben. Er is geen aan te bevelen commentaar. Ga die ontdekkingstocht zelf aan en zie welke delen uit al die series goed bruikbaar zijn. Zo’n volle boekenkast is helemaal niet nodig.’
advertentie
Bij het bespreken van een cd komen die woorden dikwijls bij mij naar boven, zeker als we te maken hebben met een integrale uitvoering.
Veel orgelliefhebbers zullen wellicht hun favoriete vertolking van Bach, Buxtehude, Mendelssohn, Franck en Widor hebben. En wie kent niet haar/zijn meest geliefde uitvoering van de Matthäus Passion?
Vierne-integrales
Hoe zit dat met de orgelsymfonieën van Louis Vierne? Hebt u een bepaalde uitvoering die eruit springt? Zo heel veel bekende integrale Viernes zijn er niet.
Als het om de complete uitvoering van de zes orgelsymfonieën gaat, zou je dan vooral – kijkend naar cd’s – kunnen denken aan die van Jeremy Fillsell, Pierre Cochereau, Hans-Eberhard Ro?, Iain Simcock, Pierre Labric, Martin Jean, Marie-Claire Alain en onze eigen Christine Kamp en Ben van Oosten. Op het label REM speelden meerdere organisten samen de symfonieën. U kunt dat lijstje misschien nog aanvullen.
Op het orgel van Vierne, dat van de Notre-Dame te Parijs, nam alleen Cochereau alle symfonieën op. Olivier Latry nam delen van diens oeuvre op. Heimelijk hoopte ik dat de nieuwe titularis, Vincent Dubois, een echt complete Vierne zou gaan opnemen, maar met de gebeurtenissen in Parijs van afgelopen jaar zit dat er voorlopig niet meer in.
Roth
Zo’n tien jaar geleden startte een serie van het label Aeolus met alle Vierne-symfonieën. Over de symfonieën 3 en 4 mocht ik destijds wat roepen en toen eindigde ik met de opmerking: ‘Vijf en zes ook door Roth?’ Die vraag stelde ik met een knipoog, want toen wist ik al dat het antwoord ‘nee’ zou zijn.
Daniel Roth nam de eerste vier symfonieën op ‘zijn eigen’ orgel op, maar de titularis schijnt niet zoveel te hebben met 5 en 6. Dat verbaast me wel een beetje, want, net zoals bij de laatste symfonieën van Widor, krijgt de uitvoerende muzikant de kans om te schilderen. Dat is een man als Roth, zeker op het orgel van de Saint Sulpice, wel toevertrouwd.
De organist moet wel aan de bak, want technisch gezien vragen vijf en zes veel.
Tharp
Nu is men er in Parijs niet altijd happig op dat een
organist ‘van buiten’ een cd opneemt – in de Notre-Dame namen vrijwel
uitsluitend de eigen organisten een plaat op –
maar Daniel Roth gunde de Amerikaan en francofiel Stephen Tharp die
mogelijkheid wel. Tharp deed dat eerder en nogal succesvol.
En dan nu dus Vierne.
Ik heb dat niet gauw, maar na de eerste minuut dacht ik: ‘Het moet gek gaan, wil deze cd tegenvallen …’ Met mijn hoofdtelefoon op waande ik mij in de Saint Sulpice. Op een goede afstand opgenomen – naar ik begreep de stereo-opname met slechts twee microfoons! – zodat de ruimte de kans krijgt, maar je de rumoerige barkermachine toch nog hoort.
Want – laten we wel wezen – het orgel van de Saint Sulpice is één grote warme deken. Een dispositie waarbij de 16’ en 8’ – registers dik in de meerderheid zijn. Daarbij doet de vorm van de indrukwekkende orgelkas het geluid nogal verwaaien in de grote kerk, dus is het maken van een beetje doorzichtige opname niet eenvoudig.
Desalniettemin: je zit met deze cd aan, als het ware, op één van die gammele rieten stoeltjes en laat het gebeuren.
Genieten van de eerste tot de laatste minuut
En ik kan er eigenlijk vrij kort over zijn: het is genieten van de eerste tot de laatste minuut! Tharp lijkt in dat door lijden getekende hoofd en hart van Vierne gekropen te zijn en gunt ieder akkoord de tijd om te bezinken bij de luisteraar. Geen noot lijkt overbodig. Hoe intens gespeeld!
En daar waar Vierne in een scherzo de ontlading zoekt, het betrekkelijke der dingen onderstrepen wil, daar weet Tharp die bijkans humoristische relativering uitstekend neer te zetten, zonder in de eromheen vertolkte duisternis te blijven hangen, of een in kitscherige frivoliteit te geraken.
En de beide finales worden niet als uitbundige uitsmijters weggespeeld, maar vormen bij beide symfonieën een waardige en hoopvolle afsluiting van alle delen die ervoor werden vertolkt.
Valt er dan nog ergens over te mopperen? Tja…bij zo’n Scherzo is een orgel met wat meer uitgesproken registers wellicht wenselijk. Ook zo’n onderdeel verliest, dankzij het Sulpice-orgel, net wat aan glans, aan frisheid. En bij het Larghetto uit de vijfde lijkt Tharp soms iets te gaan jagen.
Ik weet niet hoe u erover denkt, maar dergelijke muziek kan mij niet langzaam genoeg gespeeld worden. Hoe dan ook, dit zijn slechts uiterst kleine puntjes die u zo weer vergeten mag.
En dan zo’n zelfde meditatie in de zesde. Op de Cochereau-opname uit de jaren zeventig is veel aan te merken, maar zoals hij dat op één na laatste deel vertolkt, dat deden weinigen hem na. Die laatste minuut met ondulerende fluiten heb ik grijs gedraaid. Eén van de schoonste eigenschappen van het (toenmalige) Notre-Dame-orgel: die golvende klanken tegen de, nu zo verminkte, gewelven van de kathedraal.
Mystiek in excelsis! Tharp gebruikt hier de fluisterende strijkers van het Sulpice-orgel en die doen ook wat met de toehoorder.
Vooraanstaande plaats
Nee, nog steeds kan ik niet zeggen dat die, of die vertolking van alle Vierne-symfonieën bovenaan mijn lijstje staat, maar in de cd-kast met favorieten gaat deze cd een vooraanstaande plaats krijgen.
Zet mij er maar gerust voor op de foto!
Bravo! A must have!
Louis Vierne | Complete Organ Symphonies Vol.3
Stephen Tharp | Paris, Eglise Saint Sulpice, Cavaillé-Coll organ
Louis Vierne (1870-1937) : Symphonie No.5 A minor [op.47]; Symphonie No.6 B minor [op.59]
Aeolus – AE11191, 2CD, 87′, booklet 24 p (EN/DU) , prijs € 25,99 (na 31/12/2019 € 29,99) | aeolus-music.com
