Text Example

advertentie

Xenakis in het Orgelpark

7090 & Jan Hage

Iannis Xenakis (1922–2001) was wellicht een 20e-eeuwse homo universalis. Van geboorte Roemeen, jong wees, in Griekenland grootgebracht door gouvernantes van uiteenlopende nationaliteiten, filosofisch en politiek geïnteresseerd en geëngageerd, technisch opgeleid, verzetsstrijder, architect, componist… Ooit is hij in zijn afwezigheid in Griekenland ter dood veroordeeld wegens politiek terrorisme. Hij was het land al ontvlucht met een door zijn vader geregeld vals paspoort. Xenakis werkte samen met Le Corbusier en studeerde bij onder anderen Olivier Messiaen. Hij ontmoette ook Stockhausen en hij werkte onder anderen voor Aaron Copland. Het werk van Xenakis kenschetsen als ‘off the beaten track’ is een eufemisme. Xenakis’ werk is een melange, beter gezegd een sublimatie van vele verschillende invloeden uit ook nog eens verschillende kunstvormen. Op zich is dat misschien niet eens zo nieuw; het is zelfs de vraag of je van Bach niet hetzelfde kunt zeggen. Nieuw is wel dat Xenakis patronen in de natuur omvormde tot muzikale sjablonen. Een zwerm vogels, de grillige vertakkingen van een boom; allerlei voorkomende verschijnselen van non-lineaire dynamische systemen kregen onder de handen van Xenakis een grafische vertaalslag die weer tot een notenbeeld leidde.

De muziek van Xenakis is niet zozeer gedacht vanuit melodie, ritme, meerstemmigheid of samenklank, maar min of meer rechtstreeks vanuit observaties en analyses van structuren en dynamiek in de natuur. Wie Xenakis’ muziekkunst wil afdoen als categoriale verwarring, moet zich toch eens geven aan de klankerupties en detailtekeningen van deze horizonverleggende kunstenaar. Dat het oriëntatiepunt in deze muziek niet klassiek is, betekent nog niet dat bijvoorbeeld melodie en ritme alle relevantie verliezen.

Wie kan het – bij mijn weten enige – orgelwerk van de eigenzinnige Xenakis beter vertolken dat orgelvirtuoos en musicoloog Jan Hage? Jan Hage bespeelt het kleurrijke Verschueren-orgel in het Amsterdamse Orgelpark. De beperkte akoestiek doet deze muziek geen kwaad; eerder goed.

Wie dol is op niet-ritmische psalmbewerkingen, panfluit en orgel, music for the millions, Vier Jaargetijden en dergelijke, en wie Messiaen (te) modern vindt, late deze opname maar onbekommerd in de schappen. Xenakis hield zich ook nog intensief bezig met waarschijnlijkheidstheorieën en ’t is niet waarschijnlijk dat u het mooi gaat vinden.

Wie ‘mooi’ slechts één van de mogelijke kwalificaties voor goede muziek vindt en het luisteravontuur niet schuwt, bezoeke de prachtige Engelstalige site over Xenakis, en zette zich (tip) eerst met track 2 van ‘Xenakis in het Orgelpark’ op een harde houten stoel voor de installatie. Xenakis in het Orgelpark: het klinkt als ‘Alice in Wonderland’. [ARJEN VAN KRALINGEN]

Xenakis in het Orgelpark

7090 & Jan Hage

Bianca Egberts, trompet

Jacco Groenendijk, trompet

Jan Hage, orgel

Koen Kaptijn, trombone

Sebastiaan Kemmer, trombone

Nora Mulder, piano

Ron Schaaper, hoorn

Arne Visser, tuba

Pierre Volders, trombone

Bas Wiegers, dirigent

Linaïa-agon (1972), Eonta (1963), Gmeeoorh (1974)

Label: Orgelpark Records

Nummer: 011-2012

Speelduur: 51’17

Booklet: 16 pagina’s NE/EN/FR

Prijs: € 15,00

Bestellen: www.orgelpark.nl