advertentie
Het Kam-orgel in de Grote Kerk van Dordrecht wordt de komende vijf jaar in fasen gerestaureerd. De kerk heeft geen geld en de gemeente Dordrecht ook niet. Maar met een orgelliefhebber in het college van B en W bleek het toch mogelijk geld te vinden. De kerk mag het geld tegen een lage rente lenen van de burgerlijke overheid, maakten kerk en burgerlijke gemeente woensdagmiddag 16 november bekend.
Cor Ardesch, organist van de Grote Kerk, is blij dat er nu iets aan het orgel gedaan wordt. ,,Toen ik hier in 1998 voor het eerst kwam, bleek meteen dat er van alles mis was met het orgel. De windladen en windkanalen zijn lek, de voeten van de frontpijpen zijn doorgezakt, waardoor de pijpen eruit dreigen te vallen. De ventielen gaan erg moeilijk open. Daardoor speelt het orgel zwaar. Als je er niets aan doet, slijt de mechaniek steeds verder uit. En er zit nu al zoveel speling in.’’ Verder heeft het orgel te kampen met hangers en registers die niet meer open of dicht willen. Met lapwerk kon het orgel aan de praat gehouden worden. Dat valt niet mee, vertelt Ardesch. ,,Tijdens het bijregelen van de mechaniek braken soms draadeinden af. Dan moest Reil weer komen om herstel te plegen.’’
Ardesch hoopt dat het orgel na de restauratie weer jaren meekan. Hij wil geen kwaad woord horen over de vorige restauratie door Leeflang in 1987. ,,Die restauratie is niet mislukt. Wat nu gaat gebeuren, is een vervolg op 1987. Leeflang heeft na de restauratie van de kerk een deelrestauratie uitgevoerd. Dat is adequaat gebeurd en het was toen al bekend dat het orgel daarmee niet klaar was. Maar het geld was op.’’ Daarna hield Leeflang het onderhoud.
De vaste bespeler van het 51 stemmen tellende Kam-orgel merkte de afgelopen jaren dat de klank van het orgel steeds diffuser werd. ,,Als ik een te fijnzinnige registratie koos, bleek het orgel beneden in de kerk amper te horen. Ik heb de afgelopen tijd geleerd te registeren per strekkende meter.’’ Wekelijks kost het hem zeker vijf uur om het orgel bespeelbaar te houden, rekende hij de aanwezigen voor.
Het was een drukbezochte bijeenkomst waar de restauratieplannen uit de doeken werden gedaan. De gemeenteleden van de wijkgemeente van de Grote Kerk hadden goed gehoor gegeven aan de uitnodiging bij de presentatie aanwezig te zijn. Ruim honderd belangstellenden waren komen opdagen. Niet precies duidelijk werd waarom ze gekomen waren, want toen Cor Ardesch met zijn openingsmuziek begon, bleven heel wat grijze echtelieden met elkaar praten. En spreekstalmeester Kees den Bakker begon al met zijn welkomstwoord op het moment dat Ardesch met zijn fugathema begon.
Orgelmakerij Reil uit Heerde gaat de restauratie uitvoeren. Ardesch vindt dat een logische keuze. ,,Reil heeft het orgel al jaren in onderhoud, sinds het bedrijf Leeflang overnam.’’
Aart Bergwerff is namens de landelijke orgelcommissie van de PKN adviseur bij het project. Hij vertelde hoe de restauratie verloopt. De Grote Kerk en het Kam-orgel worden intensief gebruikt. Omdat de kerk geen verwarming heeft, is het gebruik in de winterperiode minder intensief. Daarom is gekozen voor deelrestauraties, die steeds in het vierde en eerste kwartaal plaatsvinden. Het is de bedoeling dat het orgel tijdens de werkzaamheden bespeelbaar blijft. In 2010 moet de restauratie afgerond zijn. Bergwerff is overtuigd van de monumentale waarde van het orgel. ,,Een romantisch orgel in deze omvang is uniek in Nederland. Het vormt een prachtige eenheid met de akoestiek van de kerk. Terecht is dit orgel in heel Europa bekend.’’
Ook Hans Reil, mededirecteur van het bedrijf dat de restauratie uitvoert, prees de kwaliteit van het werk van de Rotterdamse orgelmaker Kam. ,,Het is een eigenzinnig orgel met een uitgekiende dispositie. Als bespeler en luisteraar ben je nooit met dit orgel klaar.’’ Voor het eerst in bijna honderdvijftig jaar is restauratie van de windladen nodig. ,,Ze zijn nog nooit van hun plaats geweest’’, wist Reil. Om die reden vindt de restauratie van de windladen in de kerk zelf plaats. ,,De andere klimatologische omstandigheden in onze werkplaats konden wel eens nadeliger voor de windladen zijn dan al die jaren intensief gebruik in deze kerk.’’
Wethouder Aike Kamsteeg vertelde dat hij al jaren lang regelmatig de orgelconcerten in de Grote Kerk bezoekt. ,,In de jaren tachtig en negentig probeerde ik vaak alle concerten uit de zomerserie bij te wonen. Ik heb geen voorkeur voor een bepaalde stijl. In Dordt is voor sommigen Franck al te modern, maar ik mag er graag naar luisteren.’’ Het Kam-orgel is een rijksmonument. Maar de rijksoverheid heeft voorlopig geen geld om de restauratie van het orgel te bekostigen. Bij de monumentrijke gemeente Dordrecht is de situatie niet beter. De Beheerders van de Grote Kerk mogen blij zijn met mensen als Kamsteeg. ,,Monumentenzorg hoefde me niet veel uit te leggen toen ze kwam vertellen wat er met het orgel moest gebeuren. We hebben creatief gezocht naar geld. De kerk kan driehonderdduizend euro lenen tegen een lage rente. De resterende tweehonderdduizend leent de kerk van de Stichting tot Behoud van de Grote Kerk.
De restauratie van het Kam-orgel heeft financieel ,,helemaal niets’’ te maken met de komst van een groot nieuw Verschueren-orgel in het Mariakoor van de Grote Kerk in Dordecht, benadrukt Henk Bax. Bax is voorzitter van de stichting Red het orgel, die geld gaat werven om de twee leningen terug te betalen. ,,Het zogenoemde Bach-orgel is een initiatief van een landelijke stichting. Over twee jaar moet dat orgel er staan, en we hopen dat de aanwezigheid ervan de acties voor het Kam-orgel kan ondersteunen.’’ Red het Orgel gaat benefietconcerten organiseren met ,,hoogwaardige concertgevers’’. De stichting maakt het mogelijk pijpen van het Kam-orgel te sponsoren, een actie die lijkt afgekeken van de financiers van het Bach-orgel.
Aan het eind van de bijeenkomst gaat Ardesch nog wat spelen. ,,Ik heb geleerd dat je op bijeenkomsten als deze geen fuga’s moet spelen. Daarom ga ik improviseren over een psalm waarvan de tekst voor mijn gevoel bij de situatie van het orgel past: ‘Uit diepten van ellende’. Die kwinkslag is voor een paar grijze kapsels reden genoeg om weer eens flink door de muziek te praten.
© 2005 orgelnieuws.nl
