Zowel voorafgaand aan als tijdens het Lutherjaar 2017 is er een keur aan opnames verschenen die de muzikale erfenis van de grote reformator willen etaleren. Op orgelgebied lijkt Sietze de Vries een voorlopige hekkensluiter. Onder de titel ‘Ein feste Burg’ laat hij zijn inmiddels veel beproefde improvisatiekunsten wederom horen.
advertentie
‘Ein feste Burg’? Is dat niet die oude opname uit 1997. Inderdaad, de eersteling van Sietze de Vries droeg dezelfde naam. Naast literatuur improviseerde hij destijds ook al over het Lutherlied. De invloeden van leermeester Jos van der Kooij waren duidelijk waarneembaar. Ook toen al viel zijn creativiteit en vormvastheid op. Exact twintig jaar later volgt dan deze cd waarop hij improviseert over acht liederen die Luther ons heeft nagelaten. Wat mij betreft kan Luthers muzikale nalatenschap niet genoeg geprezen worden en behoort zijn verzameling, evenals de 150 Geneefse psalmen, tot het werelderfgoed van de muziek! Vijf eeuwen later hebben ze zowel inhoudelijk als muzikaal nog niets aan kracht ingeboet!
Na begonnen te zijn op Reformatiedag volgt De Vries het kerkelijk jaar en sluit hij af met drie algemene kerkliederen. Hij laat zich hierbij vergezellen van het Noordelijk Vocaal Ensemble onder leiding van Leendert Runia die in zettingen van Scheidt, Distler en Mendelssohn de improvisaties meesterlijk ondersteunen. Niet alleen voor de afwisseling, maar ook voor de context blijf ik dat een mooie opbouw vinden.
Voor het instrumentarium koos hij, naast twee regalen, voor het orgel in de Martinikirche in Bremen. Ahrend & Brunzema hebben daar in 1962 in de historische kassen een drieklaviers instrument van 33 stemmen gebouwd. De Vries prijst het instrument om zijn vocale prestanten, poëtische fluiten en kleurrijke tongwerken. En inderdaad, als je de bouwtijd van het orgel in beschouwing neemt valt inderdaad op hoe goed de orgelbouwers zich al verdiept hadden in de Noord-Duitse klankwereld. Wel lijkt het nog die typisch neobarokke starre windvoorziening te hebben.
Sietze de Vries opent met een, voor hem, karakteristiek preludium over het Lutherlied. We worden direct verrast met het heldere plenum van het orgel. Na enkele koorverzen volgt een indrukwekkende fuga. Deze vorm gebruikt De Vries vaker, maar keer op keer blijft hij verrassen met de wijze waarop hij het thema weet vast te houden, het door te werken en daar omheen een boeiend stemmenweefsel te etaleren. Menig improvisator zal daar jaloers op zijn. Aan zijn studenten legt hij uit dat dit, naast de nodige creativiteit, echt te leren is. Het is een ambacht wat hij zichzelf door veel studie eigen heeft gemaakt. Het is ook een kwestie van heel goed luisteren naar de leermeesters uit de voorbije eeuwen. Zo komen in diezelfde fuga ook Buxtehude en Böhm even voorbij. En toch blijf je je erover verbazen…
‘Vom Himmel hoch’ is een ideaal lied om alle klankkleuren van het instrument te tonen. ‘Kommt Heiliger Geist’ is een mooie tegenhanger van de bekende Buxtehude-versie en in ‘Erhalt uns, Herr’ maakt De Vries zich wat los van zijn klassieke stijlvoorkeur. Knap hoe hij hier het orgel uitbuit in boeiende registraties en zich lijkt te verplaatsen in de klankwereld van Hugo Distler.
Hij sluit af met een virtuoze toccata over ‘Nun freut euch’. Het is misschien wel Luthers meest krachtige melodie en bovendien één van de weinige waarin hij zich niet heeft gebaseerd op middeleeuwse voorbeelden. Maar belangrijker nog, het is ook één van zijn meest persoonlijke liederen. In een krachtige pedaalsolo zet hij de vreugde neer die Luther hier wil uitjuichen. Het loopt uit op één grote lofzang. Een waardiger slot is niet denkbaar!
De improvisatiekunst van Sietze de Vries blijft iets verslavends hebben, na herhaald luisteren blijf je ervan genieten en is ze een fantastische inspiratiebron. Deze cd is daar weer een mooi bewijs van.
Blijft er dan helemaal niets te wensen over? Misschien toch wel. Ondanks die verslavende werking hoop ik soms ook op een nieuwe fase in De Vries’ improvisaties. Uiteraard moet hij aan zijn keurmerk vasthouden, daar zal zijn eigen Groningse Martini-orgel ook wel voor zorgen. Tegelijkertijd mag hij nu en dan ook wel een meer eigentijds idioom uitbouwen. Dat hij dat kan, bewees hij al in 1997 en was het ook in de achterliggende jaren nooit helemaal weg. Maar wat mij betreft schudt hij zich soms wat meer los van zijn voorkeursstijl. Dat zou weleens verrassende klankwerelden op kunnen leveren.
Terug naar de deze cd. Zoals we gewend zijn van JSB Records is de uitgave mooi verzorgd. Het booklet geeft uitvoerige informatie over Luther en zijn muzikale nalatenschap. Daarnaast zijn er schitterende foto’s opgenomen van het Martiniorgel in Bremen en de beide regalen. Op de website van het cd-label zijn de registraties te vinden.
Sietze de Vries – Ein feste Burg: Improvisaties over Lutherliederen
Stadtkirche St. Martini Bremen | Noordelijk Vocaal Ensemble o.l.v. Leendert Runia
Ein feste Burg ist unser Gott; Nun komm, der Heiden Heiland; Vom Himmel hoch, da komm ich her; Christ lag in Todesbaden; Komm Heiliger Geist, Herre Gott; Aus tiefer Not schrei ich zu dir; Erhalt uns, Herr, bei deinem Wort; Nun freut euch, lieben Christen g’mein
Label: JSB Records
Nummer: JSBB151017
Speelduur: 78’59
Booklet: 39 pagina’s (NE/EN/DU)
Prijs: € 15,00
Bestellen: www.jsbrecords.nl
