Ton Koopman is klaar met de integrale opname van de Bach-cantates. De Amsterdamse dirigent/organist begint nu aan het oeuvre van Dieterich Buxtehude. Regeren is vooruitzien, dus nam hij op 30 april en 1 mei een kerst-cd op, op het Van Peteghem-orgel van de St. Martinuskerk in het Vlaamse Haringe.
advertentie
Eerder dit jaar gaf Koopman te kennen dat het in Nederland in muzikaal opzicht niet meer goed toeven is, omdat de overheid barokorkesten volgens hem niet genoeg subsidieert. Liever zou Koopman zich in het Franse Bordeaux vestigen, waar het overheidsklimaat veel gunstiger is voor barokspelers en -liefhebbers. In Haringe was Koopman al een eind op weg, want het vierhonderd inwoners tellende Vlaamse dorp ligt op de grens van België en Frankrijk. Het heeft geen school en geen winkels, maar wel een kerk met een juweel van een drieklaviersorgel. België is een bierenland en in De Levaard in Haringe (en alleen daar) wordt Orgelbier geschonken. ‘Het is een stevig biertje van hoge gisting’, staat op de website van het dorp.
Koopman speelt op deze cd zoals hij altijd speelt: vol vuur en met een overvloed aan barokke versieringen. Hij valt met de deur in huis met drie Noëls van Daquin. Die zijn bij hem in goede handen. Het is overbekende muziek, die door zijn speelvreugde als nieuw klinken. Hij buit de mogelijkheden van het orgel ten volle uit met de durf die hem eigen is. In twee van de Noëls dreunen de lage tongwerkbassen van het Hoofdwerk maar door, alsof het trommels zijn. Hoezo stevig en van hoge gisting?
Het orgel heeft drie klavieren en een aangehangen pedaal. Het Hoofdwerk heeft maar liefst zeventien stemmen, het Rugpositief tien. Het derde klavier is een echo-Cornet. De echo is zo zacht, dat de begeleidende stemmen de echo soms bijna onhoorbaar maken, zoals in Dandrieus laatstgespeelde Noël.
In het boekje is niet te lezen in welke temperatuur het instrument gestemd is. Bij Zipoli’s Pastrorale kan de stemming aardig knarsen. Dat is natuurlijk helemaal goed te horen in de latere muziek van Buxtehude en Bachs In ducli jubilo. Hoe verder de cd vordert, hoe minder je hoort van het Zuidelijke, Vlaamse karakter van het instrument. De registraties bij Buxtehudes ‘Wie schön leuchtet’ zijn een vondst. De melodie klinkt in de bas met een trompet, de tweestemmige omspeling gebeurt met een van de Cornetten die het orgel rijk is. Onbeschrijfelijk mooi. In de herhaling nemen de fluiten het over.
Bij Bachs Pastorale klinken veel intieme fluiten in allerlei liggingen, om af te sluiten met het prestantenplenum. Zo blijf je tot het laatst nieuwe geluiden van het orgel horen. Over de hele cd hoor je dan ook zowat alle karakteristieken van het orgel. Solotongwerken, de Nazards, een 8’-2’-combinatie en elke keer luisteren hoor je weer iets nieuws.
De opname is aan de directe kant. Het kan zijn dat de microfoons te dichtbij hebben gestaan. Maar misschien is de kerk wel te klein voor het machtige geluid van dit orgel.
Ten slotte nog twee opmerkingen die met taal te maken hebben. De ondertitel van de cd, Christmas Carols, zet je op het verkeerde been. De term ‘Christmas Carols’ duidt een specifiek repertoire aan van Engelse kerstliederen die in huiselijke kring ontstaan zijn. Koopman speelt geen carols, eerder Christmas songs. En dan vallen de pastorales van Zipoli en Bach ook nog eens helemaal buiten het genre. Dan zou je het nog beter over Christmas Music kunnen hebben.
Erger vind ik dat in het boekje geen Nederlandse toelichting staat. Nederlander Rob van der Hilst schreef de verklarende tekst, maar die staat alleen in Engelse, Duitse en Franse vertaling in het boekje. Ongetwijfeld wordt deze cd meer buiten het Nederlandse taalgebied verkocht dan erbinnen. Maar een Vlaams orgel en een Nederlandse organist, het is toch je eer te na om dan geen Nederlandse tekst in het boekje te zetten? Of zou Koopman in gedachten al afscheid genomen hebben van Nederland? Dat zou erg jammer zijn.
Meer over het dorp Haringe, het orgel én het orgelbier
Puer nobis nascitur
Christmas Carols played by Ton Koopman at the van Peteghem organ (1778) St. Martinuskerk, Haringe, Belgium
Louis-Claude Daquin (1694-1772): Noël Suisse (Noël XII); Quand Jël XII) ; Quand Jésus naquit à Noël (Noël X); Adam fut un pauvre homme (Noël VI)
John Bull (1563-1628): Carol ‘Een kindeke is ons geboren’ (I)
Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621): Ons is gheboren een kindekijn (Puer nobis nascitur)
Jean-François Dandrieu (1682-1738): Noël de Saintogne; Noëel Poitevin; Si c’est pour ôter la vie; Adam fut un pauvre homme
Domenico Zipoli (1680-1726): Pastorale
Pablo Bruna (1611-1679): Tiento sobra la letania de la Virgen
Dieterich Buxtehude (1637-1707): Wie schön leuchtet der Morgenstern(BuxWV 223); Nun komm der Heiden Heiland BuxWV 211); In dulci jubilo (BuxWV 197)
Nicolas Lebègue (1631-1702): Une Vierge Pucelle; A la venue de Noël; Noël pour de Marie
Johann Sebastian Bach (1685-1750): Pastorale (BWV 590); In dulci jubilo (BWV 727)
Label: Antoine Marchand / Challenge Records
Nummer: CC72234
Tijdsduur: 72’36”
Boekje: 48 pagina’s (Engels, Duits, Frans)
© 2006 www.orgelnieuws.nl
