In TerugWerk blikt Bert Rebergen terug in kranten en artikelen uit het verleden, op zoek naar orgelnieuws. Wat speelde destijds? Wat hield de orgelgemoederen bezig en hoe kijken we daar nu verrast, met een glimlach, hoofdschuddend, met instemming knikkend, of met enige weemoed op terug? Deel III: Oude Tongen.
advertentie
Ja, oude tongen. U ziet ze op de foto. Tongen uit een Trompet 8’, ooit gemaakt door Pierre Schyven. Een naam die we onder andere associëren met het orgel van de Antwerpse Kathedraal.
Ze zaten in een Verschueren-orgel dat zich nu nog steeds bevindt in de Hervormde Sionskerk van Veenendaal. In dat orgel vindt men niet veel registers terug van E. Verschueren (Tongeren) zelf. Er zit hoofdzakelijk pijpwerk in van Merklin-Schütze waar Schyven ooit in dienst was.
Het Merklin-Schütze-orgel in de Saint-Roche te Brussel. Het front staat in gewijzigde vorm in de Hervormde Kerk te Kesteren, een groot deel van het pijpwerk vond een bestemming in de Sionskerk in Veenendaal
Genoemde Trompet 8’ van het Hoofdwerk – net achter het front opgesteld – weigerde regelmatig te doen wat ervan werd verwacht en de oorzaak bleek al snel duidelijk: de tongen waren te dik. Dit register had in een vorig leven de beschikking over meer winddruk, zodat het prima functioneerde, maar eenmaal in Veenendaal zwegen steeds vaker enkele pijpen, hetgeen de speelvreugde niet ten goede kwam.
De oplossing bleek redelijk eenvoudig. Alle tongen werden vervangen en de Trompet toeterde er weer vrolijk op los.
In 1976 werd het orgel van de Sionskerk in Veenendaal in gebruik genomen. Een jengelende Yamaha, die jaren als begeleidings-’instrument’ was ingezet, werd letterlijk verbannen naar de Algemene Begraafplaats ter plaatse. Zoals zo vaak, waren er de nodige kerkbezoekers die de overgang naar een pijporgel niet konden waarderen. Men was nogal verknocht geraakt aan de Japanse techniek.
Je glimlacht er nu om, maar we zien anno nu dat de Yamaha’s van toen zijn vervangen door elektronische orgels die het geluid van een pijporgel veel beter benaderen. De elektronische variant van het pijporgel wordt steeds meer getolereerd en ingezet, maar regelmatig lees je in de social media nog (heftige) discussies over de acceptatie van dit type orgel, als je het al een orgel mag noemen … Discussies die meestal eindigen in een vermoeiend spelletje van welles en nietes waarbij enige realiteitszin ver te zoeken is.
Het Orgel was toen nog een orgelblad waarin zelfs de adverteerder van het elektronische orgel geen plekje kon opeisen en het was een tijdschrift dat een scherpe tong niet schuwde. De tekstuitleg van de plaatselijke predikant werd in een artikel over het orgel van een kritische noot voorzien: Hoe deze ‘Gereformeerde Bonder’ het durfde om kerkmuziek ondergeschikt te maken aan de Woordverkondiging!
Genoemde predikant – hij overleed begin dit jaar op 90-jarige leeftijd – bleef na zijn emeritaat in Veenendaal wonen en kerkte regelmatig in de Sionskerk. Zeker, in vroeger tijden leek kerkmuziek niet aan hem besteed, maar de man maakte nogal een ommezwaai mee in zijn leven.
Schrijver dezes heeft heel wat kerkdiensten gespeeld waarin hij voorging en zelden maakte ik een predikant mee die zo goed luisterde naar en genoot van de bijdrage van de man of vrouw op de orgelbank in de eredienst. Niet zelden lag dan het hart op zijn tong en sprak hij zijn waardering voor de organist uit, nog tijdens de kerkdienst.
De boze tongen van toen zou hij nu tot zwijgen kunnen brengen.
Bert Rebergen (*1969) is ruim dertig jaar actief in het onderwijs en treedt op als spreker en verhalenverteller. Orgelmuziek mag zich in zijn belangstelling verheugen. Dit als luisteraar en als bespeler van menig instrument. Hij schrijft sinds 2006 voor ORGELNIEUWS als columnist en recensent.
Mij valt op hoe vaak orgelartikelen in navolging van wijlen Hans van der Harst nog steeds het gevleugelde ‘schrijver dezes’ gebruikt wordt. Deze man heeft ook een helder licht doen schijnen op veel in de jaren zeventig gedane orgelrestauraties in met name Zuid-Nederland. Telkens als ik deze twee woordjes lees moet ik weer met een glimlach aan deze beminnelijke man terugdenken Dank je wel Bert en al die anderen!