Op vrijdag 6 november werd het Timpe-orgel van de Nieuwe Kerk te Groningen opnieuw in gebruik genomen. Het orgel werd gerestaureerd door Mense Ruiter Orgelmakers te Zuidwolde.
advertentie
Het orgel van de Nieuwe Kerk is gebouwd in de jaren 1829/1831 door Johan Wilhelmus Timpe uit Groningen. Het is het grootste opus van deze oorspronkelijk uit Duitsland afkomstige orgelbouwer. Het Timpe-orgel was het eerste orgel voor de in de zeventiende eeuw gebouwde Nieuwe Kerk.
Wijzigingen
In de daaropvolgende jaren werd er aan het orgel gewerkt door P. van Oeckelen, waaronder in 1848 het doorslaand maken van de Hobo 8′ en het wijzigen van de Nachthoorn 2′ in een Quintfluit 3′. In 1893 vervangt J. Doornbos de Vox Humana door een doorslaande Clarinet 8′. In 1912 voert Doornbos ingrijpender werkzaamheden uit. Circa tweederde deel van het pijpwerk in de discant wordt vervangen, het overige pijpwerk wordt voor een deel verschoven en geherintoneerd.
In 1924 krijgt de kas zijn huidige donkere kleurstelling. In de jaren 30 plaatst K. Doornbos een tweekorige Vox Celeste 8, stelt het register Carillon buiten gebruik en vervangt de tongwerken van het Hoofdwerk en het Pedaal door fabriekspijpwerk; de acht spaanbalgen worden vervangen door een magazijnbalg, afkomstig uit de Martinikerk te Groningen (1912). In 1942 wordt de Carillon weer aangesloten, het groot octaaf van de Quintadena vervangen door zinken pijpwerk en de Fluit 2′ van het Rugpositief gewijzigd in een Quintfluit 1 1/2′.
Restauratie
In 1973 wordt het orgel gedemonteerd door Jürgen Ahrend. In 1980 voert Ernst Leeflang een reconstruerende restauratie uit. De dispositie wordt hersteld naar de situatie van 1831. Het discantpijpwerk van Doornbos wordt vernieuwd en de verschuivingen van 1912 worden ongedaan gemaakt. De fabriekstongwerken uit 1939 worden in 1989 door de firma Marcussen vernieuwd.
Deelrestauratie
De recente restauratie werd uitgevoerd door Mense Ruiter Orgelmaker te Zuidwolde onder advies van Stef Tuinstra. De werkzaamheden namen twee jaar in beslag. Het ging om groot onderhoud met het karakter van een intensieve deelrestauratie. Het grootste deel van het orgel moest worden gedemonteerd.
De aanzienlijke verzakkingen van de gehele constructie sinds 1831 zijn vrijwel ongedaan gemaakt. De vele kapotte, lekke en versleten delen zijn hersteld, waarbij in de meeste gevallen het oude materiaal opnieuw kon worden gebruikt. De inwendige constructies van de orgelkast, de windladen en de speelmechanieken zijn waar nodig in bijpassende stijl versterkt en gestabiliseerd. De vloer bij de klavieren is iets lager gelegd, zodat het orgel voor de wat langere 21e-eeuwers beter bespeelbaar is.
Alle bewegende onderdelen zijn weer soepel lopend gemaakt. De klavieren en koppelingen hebben hun oorspronkelijke toetsgang teruggekregen. Het pijpwerk (2.444 stuks) is technisch hersteld.
Ingebruikname
Op vrijdag 6 november werd het orgel ’s middags officieel in gebruik genomen door burgemeester Rehwinkel van Groningen. ’s Avonds was het orgel concertant te beluisteren in een bespeling door de organisten van de Nieuwe Kerk: Stef Tuinstra en Jelte Hulzebos. Zondag 8 november werd het orgel kerkelijk in gebruik genomen.
Zaterdag 14 november Open Dag
Van 11.00 uur – 16.00 uur Open Dag in de Nieuwe Kerk, waarbij de orgelbouwers en de orgeladviseur uitleg geven over de restauratie. Tevens kunt is het orgel dan van dichtbij bekijken. Er zijn meerdere orgeldemonstraties. Deze Open Dag wordt om 15.30 uur afgesloten met een orgelconcert door Stef Tuinstra, met muziek van o.a. Bach, Handel en Mendelssohn.
Voor alle activiteiten geldt: toegang gratis.
Dispositie
Hoofdwerk C-f3
Prestant 16
Bourdon 16
Octaaf 8
Holpijp 8
Baarpijp 8
Quintadena 8
Octaaf 4
Speelfluit 4
Quintfluit 3
Octaaf 2’
Mixtuur IV-VI bas/discant
Fagot 16
Trompet 8
Rugpositief C-f3
Bourdon 16
Prestant 8
Holpijp 8
Roerfluit 8
Octaaf 4
Fluit 4
Octaaf 2
Mixtuur III-IV
Trompet 8
Oboe 8
Bovenwerk C-f3
Prestant 8
Holfluit 8
Fluit-travers 8
Viola di Gamba 8
Octaaf 4
Fluit 4
Woudfluit 2
Flageolet 1
Carillon III – af c1
Vox-humana 8
Pedaal C-d1
Prestant 16
Subbas 16 – open
Octaaf 8
Holpijp 8
Octaaf 4
Nachthoorn 4
Bazuin 16
Trompet 8
Trompet 4
Werktuiglijke registers
Koppeling Hoofdwerk – Bovenwerk
Koppeling Rugpositief – Hoofdwerk
Koppeling Pedaal – Rugpositief
Koppeling Pedaal – Hoofdwerk
Tremulant Rugpositief
Tremulant Bovenwerk
Windlosser
© 2009 www.orgelnieuws.nl
