In december 2023 voltooide de firma Bakker & Timmenga de restauratie van het orgel van de hervormde Bordenakerk in Vrouwenparochie (Fr). Op zaterdag 2 maart wordt het orgel opnieuw in gebruik genomen.
advertentie
Het orgel werd in 1844 gebouwd door Luitjen Jacob en Jacob van Dam, vertegenwoordigers van de tweede generatie van het bedrijf dat van 1779 tot 1926 bestond. Het instrument werd opgezet als een orgel met Hoofdwerk, Bovenwerk en aangehangen pedaal.
Valckx & Van Kouteren
In 1943 werd het ingrijpend verbouwd door Valckx & Van Kouteren. Achter het orgel werd een aanbouw van hoofdzakelijk plaatwerk toegevoegd, waarin een pneumatisch vrij pedaal werd geïnstalleerd. Tevens werden er wijzigingen in de dispositie aangebracht: de Hoofdwerktrompet werd vervangen door een Mixtuur, en er werden twee strijkers toegevoegd: een Violon, waarvoor de Quint op het Hoofdwerk moest wijken, en een Aeoline die op een vrije plaats op het Bovenwerk kon staan. De drie oude spaanbalgen werden door een magazijnbalg vervangen.
Er kwam een nieuw pedaalklavier met de omvang C-d1 (voorheen C-f0). De registerknoppen en nomenclatuurlijst waarop de registernamen waren geschilderd, konden evenmin nog genade vinden. De stroken verdwenen en er kwamen nieuwe knoppen met daarin kunststof naamplaatjes van met opschrift in een modern lettertype.
Na deze ingrepen was niet alleen het klankkarakter van het orgel gewijzigd, maar ook de eenheid ervan was verloren gegaan; bovendien was het orgel technisch zeer storingsgevoelig geworden.
Oude luister
Al in 1985 stelde Jan Jongepier een rapport op waarin hij pleitte voor een terugkeer naar de Van Dam-situatie. De firma Bakker & Timmenga bracht een offerte uit. Pas in 2023, bijna veertig jaar later dus, werden de werkzaamheden uitgevoerd. Door nauwgezet sporenonderzoek in het orgel en het kopiëren van onderdelen uit Van Dam-orgels uit dezelfde tijd, kon het instrument weer bijna zonder compromissen in zijn oude luister worden hersteld.
Een bijzonder gelukkige omstandigheid was dat delen van een originele Van Dam-trompet konden worden verworven en hier een plaats konden krijgen. Alleen de spaanbalgen die bij een windvoorziening uit 1844 horen en de imitatiemahonie uitvoering van de orgelkas kwamen niet terug. Het orgel behield de magazijnbalg uit 1943 en de witte beschildering die de orgelkas sinds de interieurrestauratie van 2014/2015 heeft.
De restauratie van de bovenwerklade werd verricht door de orgelmaker Henk Heideveld. Een deel van de werkzaamheden aan het pijpwerk en de gehele intonatie werden uitgevoerd door de firma Reil. Adviseur was Theo Jellema.
Ingebruikname
De ingebruikname is op zaterdag 2 maart om 16.00 uur. Theo Jellema zal het orgel bespelen en informatie en uitleg over de restauratie geven. De orgelmakers Bert Yedema van Bakker & Timmenga en Hans Reil van Orgelmakerij Reil zullen een toelichting geven. De kerk is open vanaf 15.30 uur.
Dispositie
Hoofdwerk C-f3
Prestant 8
Bourdon 16
Holpijp 8
Octaaf 4
Quint 3 – gereconstrueerd 2023
Octaaf 2
Cornet IV-V discant
Trompet 8 bas/discant – gereconstrueerd 2023
Bovenwerk C-f3
Prestant 4
Fluit dolce 8
Viool de gambe 8
Fluit d’amour 4
Gemshoorn 2 – in 1844 gereserveerd; gereconstrueerd 2023
Pedaal C-f0
aangehangen
Werktuigelijke registers
Afsluiter Bovenwerk
Afsluiter Hoofdwerk
Tremulant Bovenwerk
Manuaalkoppel
