Op zaterdag 27 juni zal het orgel in de Sint-Johanneskerk te Parrega weer in gebruik genomen worden. Het is onlangs gerestaureerd door Orgelmakerij Bakker & Timmenga uit Leeuwarden.
advertentie
Het orgel is in 1907 vervaardigd door M. Vermeulen uit Woerden en telt 21 sprekende stemmen. Het is – omdat het Vermeulen-orgel uit de Broerekerk van Bolsward (1908) in 1980 door brand verloren ging – nu het grootste Vermeulen-orgel in Friesland.
Vermeulen maakte bij de bouw van het orgel gebruik van een bestaande grote magazijnbalg met drie inliggende vouwen uit de negentiende eeuw. Ook de windladen zijn van vóór 1907. De C- en Cis-laden voor het Manuaal zijn in twee delen verdeeld, die met een forte-piano trede te bedienen is. Hiermee kunnen de stemmen Quint tot en met Trompet in één keer in- en uitgeschakeld worden. Het pijpwerk was, op de Basson-Hobo na, geheel nieuw.
Ingrijpend gewijzigd
Het orgel werd in 1958 gewijzigd door de firma J. Reil te Heerde. Er werd een nieuwe kleine magazijnbalg onder in het orgel gelegd en aangesloten. De forte-pianotrede verviel vanwege een andere kanalistatie. De dispositie werd ingrijpend gewijzigd. De Salicionaal 8 voet werd als Prestant 4 voet herplaatst, De Mixtuur werd geheel vernieuwd. De Cornet verdween ten gunste van een nieuwe Sifflet. De Vox Celestes werd afgesneden en kwam in een ‘nieuwe’ Sexquialter terecht. Deze kwam op de plaats van de Fluit 4 voet op het Bovenwerk. De Violoncel heette voortaan Salicionaal, de Fluit Harmoniek 4 voet maakte plaats voor een Nasard 2 2/3 voet.
Restauratie
Al snel bleek deze ingreep niet te voldoen. Drie pogingen tot restauratie strandden, zodat het orgel de laatste tien jaar vrijwel onbespeelbaar raakte. De thans uitgevoerde restauratie, die plaatsvond onder advies van Dirk Bakker, voorzag in de terugkeer van de in de toren bewaard gebleven oude magazijnbalg met bijbehorende kanalisatie, het opnieuw aanleggen van de forte-pianotrede, een intensieve windladenrestauratie (inclusief herstel van de 108 ventielen met voorventiel in de manuaalladen), herstel van het originele pijpwerk en reconstructie van het verdwenen Vermeulen-pijpwerk.
Ook de mechanieken werden gerestaureerd en de klaviatuur hersteld. De kwaliteit van de beschildering van de orgelkas (imitatie-eiken met ebben biezen) was zodanig goed dat deze werd geconserveerd. Beschadigingen werden in stijl hersteld door Lolle Schakel uit Parrega. Tevens werd de kas, die waarschijnlijk al vanaf 1907 was verzakt, weer ‘in het lood’ gezet.
Ingebruikname
De ingebruikname vindt plaats op zaterdag 27 juni om 19.30 uur. Het programma bestaat uit een toelichting van Bert Yedema (directeur van Orgelmakerij Bakker & Timmenga), adviseur Dirk Bakker en Henk Braad (intonateur van Bakker & Timmenga). De twee laatstgenoemenden zullen het orgel ook bespelen.
Dispositie
In ladevolgorde
Manuaal C-f3
Prestant 8
C-h in het front, c1-f3 op de laden. Wijde mensuur. Alle binnenpijpen met expressions.
Bourdon 16
C-h grenen; lichtgrijs geschilderd in 1958. Sinds 1958 gedeeld in bas en discant en in 2015 gehandhaafd. c1-f3 metaal, gedekt met zijbaarden. Wijde mensuur.
Violoncel 8
C-H gecombineerd met Salicionaal. c-h met freins. c-f3 metaal met expressions.
Salicionaal 8
C-H open, grenen, met eiken stemschuiven. c-f3 metaal met expressions. Enge prestantmensuur.
Holpijp 8
C-H grenen, grijs geschilderd; c-f3 metaal, gedekt met zijbaarden.
Quintadeen 8
metaal, gedekt met zijbaarden.
Fluit 4
C-f2 metaal, gedekt met zijbaarden. fis2-f3 metaal, conisch open.
Octaaf 4
C-H afgevoerd in het front. c-f3 op de lade. Alle pijpen expressions.
Quint 3
metaal, open. C-c3 met expressions.
Mixtuur II-III-IV
Samenstelling op C: 2 2/3 – 2, c: 4 – 2 2/3 – 2, c1: 5 1/3 – 4 – 2 2/3 – 2, c2: 8 – 5 1/3 – 4 – 2 2/3 voet. 96 pijpen nieuw gemaakt, 84 pijpen uit 1907, door Reil gebruikt in de Sexquialter en Nasard. Alle pijpen met expressions. Enge (Salicionaal-)mensuur.
Cornet IV discant
Nieuw. Samenstelling op c1: 4 – 2 2/3 – 2 – 1 3/5 voet. Op verhoogde bank geplaatst. Expressions tot 1/3-voets lengte.
Octaaf 2
C-h1 met expressions.
Trompet 8 bas/discant
Met loden koppen op lange metalen stevels. Bekers metaal, op fis2-f3 repeterend. Messing kelen; machinaal geponst met ronde uiteinden; gedeeltelijk vertind. Zeer forse toon.
Bovenwerk C-f3
Roerfluit 8
C-H grenen, grijs geschilderd. c-f3 metaal, gedekt met zijbaarden.
Viool 8
C-H gecombineerd met Roerfluit. c-f3 metaal met expressions.
Gemshoorn 4
Metaal, conisch open met expressions van C-g1. Enge mensuur; licht ronde opsneden. Geen zijbaarden.
Vox Celestes 8
Metaal, c-f3. Pijpen 1907, in 1958 afgesneden en in Sexquialter verwerkt. c0-h0 met nieuwe (houten) rolbaarden. Alle pijpen verlengd. Expressions. Wijdere mensuur dan Viool en zwevend gestemd.
Fluit Harmoniek 4
Nieuw, naar voorbeeld van Berlikum, Doopsgezinde Kerk, P. van Dam, 1916. Metaal. C-e0 gedekt, f0-h0 wijd open, c1-f3 met dubbele lengte. Alle open pijpen met expressions.
Fluit 4
Metaal. C-c2 afkomstig uit de Waalse Kerk te Leeuwarden. C-cis1 L. van Dam & Zonen (1854); d1-c2 D.A. Flentrop (1950). cis2-f3 nieuw.
C-f2 gedekt met zijbaarden,fis2-f3 conisch open.
Piccolo 2
Metaal. Conisch open. C-g met expressions. Geen zijbaarden.
Basson 8 bas
Stevels en koppen mahonie, bekers trechtervormig met metalen stemklepjes. Kelen ondiep en afgeschuind, messing. Dunne tongen. Etiketten met toonnamen op stevels. C-E verkropt. Ouder dan 1907.
Hobo 8 discant
Als Basson. Stemklepjes c1-f2.
Pedaal C-d1
Aangehangen
Werktuiglijke registers
Tremulant
Pneumatisch; gehandhaafd uit 1958.
Manuaal-coppel
Uitgevoerd als trede.
Piano – Forte
Uitgevoerd als trede; hiermee kunnen de stemmen Quint tot en met Trompet van het Manuaal aan- of ingeschakeld worden.
Toonhoogte a1 = 441 Hz bij 18 graden Celsius
Stemming: evenredig zwevend
Winddruk: 83 mm waterkolom
© 2015 fotografie Dirk Bakker
