In de protestantse Catharinakerk te Zoutelande wordt zaterdag 25 april een Bätz/Witte-orgel in gebruik genomen. Het in 1871 voor het Oud-Katholiek Seminarie in Amersfoort gebouwde orgel werd door Consultare/Škrabl gerestaureerd en gereconstrueerd.
advertentie
Witte bouwde het negen stemmen en twee manualen tellende orgel voor de kapel van het Oud-Katholiek Seminarie dat toen gevestigd was in de Muurhuizen in de Amersfoortse binnenstad. Het orgel had toen de volgende dispositie:
Manuaal I C-f3
Prestant 8
Bourdon 16
Octaaf 4
Nazard 3
Woudfluit 2
Manuaal II C-f3
Viola 8
Holfluit 8
Fluit travers 8
Fluit 4
Pedaal C-d1
aangehangen
Klavierkoppel
Uitbreiding
In 1942 herstelt orgelmaker J.C. Sanders het instrument van waterschade. Bij die gelegenheid wordt ook de dispositie gewijzigd. De bas van de Bourdon 16′ van het manuaal wordt uitsluitend in het Pedaal bespeelbaar terwijl de discant wordt verschoven en aangevuld tot een Roerfluit 8’. Plaatsgebrek leidt er toe dat c1 tot en met d#1 in de nieuw ontstane Roerfluit moeten worden gecombineerd met de Prestant 8’. Manuaal II wordt op een kantsleep uitgebreid met een Voix Céleste 8’ vanaf c0.
Den Helder
Als de oud-katholieken in 1957 een nieuw seminariegebouw buiten de binnenstad van Amersfoort betrekken, wordt het Witte-orgel door Sanders in 1958/1959 overgeplaatst naar de Oud-Katholieke parochiekerk van de H. Nicolaas te Den Helder. Het originele Witte-front moet dan wijken voor een nieuw front van Sanders. De oorspronkelijke frontpijpen, de zij- en achterwanden van de kas blijven wel intact, evenals de dispositie.
In 1999 moet het kerkgebouw in Den Helder worden afgebroken als gevolg van saneringsplannen van de burgerlijke gemeente. De Oud-katholieken gaan kleiner kerken en het Witte-orgel wordt verkocht aan de orgelmakers Kaat & Tijhuis.
Zoutelande
Het orgel heeft nu een bestemming gevonden in de protestantse Catharinakerk te Zoutelande. Daar vervangt het een orgel van Thomas Weidtman uit 1719 met pijpwerk van Van Vulpen uit 1950. Dit zeven stemmen tellende orgel met een manuaal en kistpedaal was dringend aan restauratie toe. Vorig jaar werd besloten het orgel te laten vervangen door een groter, historisch orgel. Het Weidtman-orgel werd door Consultare/Škrabl ingenomen.
Gereconstrueerd
Het Witte-orgel heeft een complete restauratie van windladen, mechanieken, windvoorziening en pijpwerk ondergaan. De frontkas is gereconstrueerd naar de situatie van 1871, de overige kasdelen zijn gerestaureerd. Het orgel heeft een plaats gekregen op een nieuw vervaardigde balustrade boven de kansel. Kas en balustrade zijn in een witte tint geschilderd, afgezet met verguldsel in de ornamenten. Ook de labia van het (oorspronkelijke) frontpijpwerk zijn voorzien van bladgoud.
De dispositie heeft een aantal wijzigingen ondergaan. Zo is Manuaal I op een kantsleep uitgebreid met een nieuwe, vijf sterke Cornet discant, evenals het nieuwe pijpwerk van de aanvulling van de Roerfluit in Witte-stijl vervaardigd. Op Manuaal II heeft de Voix Céleste van Sanders plaats moeten maken voor een nieuwe Dulciaan 8’ in Witte-factuur, eveneens geplaatst op een kantsleep.
Het orgel is tenslotte opnieuw geïntoneerd waarbij de nieuwe locatie en het behoud van het oorspronkelijke Bätz/Witte-karakter de uitgangspunten waren.
Ingebruikname
Het Witte-orgel van Zoutelande wordt zaterdag 25 april om 20.00 uur in gebruik genomen. De Zeeuwse Commissaris van de Koning, Han Polman, zal de ingebruiknamehandeling verrichten door zelf achter de klavieren plaats te nemen. Aart Bergwerff, adviseur bij de restauratie en reconstructie, zal het orgel daarna concertant bespelen.
Dispositie
Manuaal I C-f3
Prestant 8
Roerfluit 8 – 1871/2015
Octaaf 4
Nazard 3
Woudfluit 2
Cornet V – discant, 2015
Manuaal II C-f3
Viola 8
Holfluit 8
Fluit travers 8 – C-c# gecombineerd met Holfluit
Fluit 4
Dulciaan 8 – 2015
Pedaal C-d1
Bourdon 16
aangehangen aan Manuaal I
Werktuiglijke registers
Manuaalkoppel
Ventiel
Samenstelling Cornet V
c1 = 8 – 4 – 2 2/3 – 2 – 1 3/5
Achtvoets gedekt met zijbaarden; 4’-koor c1-d#2 met expressions; 2 2/3’-koor c1-g#1 met expressions; 2’-koor c1-d#1 met expressions; overige pijpen op lengte.
Toonhoogte: a1 = 440 Hz bij 18 graden Celsius
Winddruk: 83 mm waterkolom
© 2015 fotografie Consultare / Jan Bambacht
