advertentie
Toespraak gehouden door de secretaris van de VNPO mr. Christiaan Steenbergen bij de opening van de Nationale Orgeldag 2006 in de Sint Janskathedraal te Den Bosch op 9 september 2006. – “Zorgels: subsidiezorgen voor eigenaren van orgels”.
Mevrouw Maij-Weggen, dames en heren,
Vandaag, Open Monumentendag èn Nationale Orgeldag, mag u het mij niet kwalijk nemen dat ik u, héél kort, deelgenoot maak van de zorg in het platform van orgelorganisaties om het voortbestaan en de speelbaarheid van dit prachtige muziekinstrument.
Er is een nieuwe regeling voor de instandhouding van monumenten, de BRIM -regeling kort gezegd.
Bedoeld voor de instandhouding van alle monumenten: gebouwen, huizen, molens, gemalen, torens, paleizen, kerken en ja, ook van klinkende instrumenten, dus ook van orgels.
De regeling gaat uit van de instandhouding van gerestaureerde monumenten.
Goede zaak, zult u zeggen.
Maar er is een forse restauratieachterstand die, ondanks wat extra gelden in het kader van onder andere de Kanjerregeling, niet kleiner wordt maar groter. Elk jaar wast de restauratiebehoefte aan in weerwil van een voorzichtige dotatie uit de extra aardgasbaten.
Er is dus onvoldoende budget voor het inlopen van de achterstand. Dat geldt zeker voor orgels, want door de regels die gesteld worden aan deze extra gelden kan men een geslaagd beroep op deze gelden gevoeglijk op de buik schrijven. Ik spreek vandaag natuurlijk over orgels, maar wijs er wel op dat mijn zorg ook het carillon, het uurwerk en de beiaard geldt. De restauratieachterstand bij klinkende monumenten beloopt naar onze schatting tussen € 25 en 30 miljoen.
Zij die tot voor kort verantwoordelijk staatssecretaris was, becijferde de gelden die nodig zijn voor de instandhouding van klinkende instrumenten op € 4,2 miljoen, maar aangezien geen dekkingsplan is aangegeven, kan het orgel naar deze gelden voorlopig fluiten.
Maar, dames en heren, er is méér aan de hand wanneer het gaat om het orgel.
De regeling gooit alle monumenten op één hoop, het gevolg van het feit dat mensen zonder verstand van zaken alleen goed zijn in het maken van regelingen.
Tot voor kort werd elk orgel als een individueel instrument beschouwd. Een restauratieverzoek werd en wordt door de Rijksdienst voor de Monumentenzorg beoordeeld op inhoudelijkheid en op financiële aspecten.
Orgels worden in financieel opzicht, anders dan in het verleden, nu niet meer gezien als een aparte categorie van monumenten. Er is dan ook geen apart budget meer. Orgels worden gezien als onderdeel van de kerk en de kerk krijgt op grond van de BRIM- regeling een subsidie van € 60.000 voor 6 jaar. U begrijpt ook wel dat die subsidie opgaat aan dak en dakbedekking, deuren, ramen, schilderbeurten, kortom niets blijft over voor het orgel.
Raar is dat, want orgels zijn op de eerste plaats een op zichzelf staand muziekinstrument, vanwege de omvang veelal maar lang niet altijd geplaatst in een kerkgebouw. Vaak heeft een historisch (kerk-) gebouw de beschikking over meer monumentale orgels, maar daar wordt ook geen rekening mee gehouden.
Er is op die manier ook geen budget voor toekomstige restauraties, want het interieur, dus zeker het orgel wordt sluitpost.
En dat terwijl een orgel, juist door het gebruik, technisch meer slijt en dus meer onderhoud behoeft dan een deur, een raam of een lei op het dak.
Er is dan weliswaar nog een apart potje overeind gebleven wat voorziet in fysieke restauratie, maar door de bezuinigingsdrift is de inhoud van dit potje, zelfs in combinatie met de BRIM –regeling aanzienlijk minder dan voorheen beschikbaar was en nodig is voor verantwoord behoud van cultureel erfgoed. Het perspectief van duurzame bespeelbaarheid is er dan ook niet.
De gevolgen?
• verdwijning van jarenlang zorgvuldig opgebouwde kennis en kunde, bij adviseurs en deskundigen van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg, bij de adviescolleges, bij de orgelmakers; kennis en kunde die nationaal en internationaal in hoog aanzien staan
• verdwijning van vakmanschap en werkgelegenheid in een voor Nederland unieke sector, waaraan veel buitenland zich spiegelt
• vernietiging van maatschappelijk kapitaal; niet alleen uw en mijn belastingcenten, maar ook dat van sponsors en geldschietende liefhebbers, die het ook niet meer zien zitten als de overheid het laat afweten
• verdwijning langzamerhand van orgelbespelingen, beiaardbespelingen en dus van een elementair klankbeeld in het culturele leven
Mijn boodschap voor u, liefhebbers van het orgel, is van nog veel groter belang voor de eigenaren van de instrumenten. Daarom vraag ik u de boodschap mee uit te dragen, want ook u wilt natuurlijk graag kunnen blijven luisteren naar mooie orgelmuziek, goede spelers en goede orgels.
Laat de eigenaren van historische orgels weten dat de huidige BRIM–regeling catastrofaal uitpakt voor hun instrument.
Wie enig gevoel heeft voor het historisch monumentale orgel trekt aan de politieke bel en vraagt om een regeling die wel rekening houdt met de duurzame bespeelbaarheid van de koningin onder de instrumenten.
Samen worden we wel gehoord!
Ik dank u voor uw aandacht.
© 2006 www.orgelnieuws.nl
© 2006 fotografie www.gerardvanbetlehem.nl
